Xénero

Os nomes en amhárico poden ser masculinos ou femininos.

A diferenza de xénero é relevante sobre todo polo xénero do artigo definido, o dos demostrativos, a conxugación do verbo (pola súa corcondancia co suxeito e obxecto). Exemplos:

Masculino

  • ሰው säw 'home' --> ሰዉ säwu 'o home' / ያ ሰው ya säw 'ese home' / ያ ሰው ደግ ነው ya säw dägg näw 'ese home é bo'
  • ቤት bet 'casa' --> በቱ betu 'a casa' / ያ በት ya bet 'esa casa' / ቤቱ ትልቅ ነው betu tïllïk' näw 'a casa é grande'

Feminino

  • ሴት set 'muller' --> ሴትዋ setwa 'a muller' / ያች ደግ ናት yačč set dägg nat 'esa muller é boa'
  • ፀሐይ s'ähay --> ፀሐይዋ s'ähaywa 'o sol' / ፀሐይዋ ትልቅ ናት s'ähaywa tïllik' nat 'o sol é grande'

A parte diso, é raro que o xénero vaia indicado nos nomes, ainda que hai un sufixo para o xénero feminino (-t), pero o seu uso non é regular, só se pode empregar en certos paradigmas e cando os nomes aparecen sós. Véxanse algúns exemplos:

  • ሰማያዊ sämay-awi 'divino': ሰማያዊት sämay-awi-t 'divina'
  • ንጉሥ nïgus 'rei': ንግሥት nïgïs-t 'raiña'

O chamado especificador de xénero é unha estratexia do amhárico para diferenciar entre o sexo masculino e o feminino de seres humanos e animais. Para seres humanos utilízase ወንድ wänd (homes) e ሰት set (mulleres), mentres que os de animais son ተባት täbat, አውራ awra ou ወንድ wänd (machos) e አንስት anïst ou ሰት set (femias). Algúns exemplos que ilustran estas diferenzas:

  • ወንድ ልጅ wänd lïj 'mozo'
  • ሰት ልጅ set lïj 'moza'
  • ተባት አህያ täbat ahïyya 'mono'
  • አንስት አህያ anïst ahïyya 'mona'

Número

Os nomes poden estar en singular ou en plural. No plural non hai distinción entre o xénero feminino e o masculino.

A marca máis común para o plural é -oች(-očč), sendo o resultado de poñer a consoante final na sétima orde. Véxase a formación do plural coa conseguinte trasformación da consoante no seguinte exemplo:

  • ቤት bet 'casa' : ቤቶች bet-očč 'casas'
  • ተማሪ tämari 'estudante' : ተማሪዎች tämariwočč ou ተማሮች tämaročč 'estudantes'

Particularidades na formación do plural

Plurais arcaicos

Algúns nomes do amhárico, debido á súa orixe, seguen a fomación de plurais arcaicos. Pódense distinguir un externo e outro interno.

O plural arcaico externo consiste en sufixar -an ou -at:

  • መምህር mämhïr 'profesor' : መምህራን mämhïr-an 'profesores'
  • ሕፃን hïs'an 'bebé' : ሕፃናት hïs'an-at 'bebés'

O plural arcaico interno consiste nun cambio vocálico mais un prefixo (አ a-) e/ou un sufixo (ት -t):

  • ሀገር hägär 'país' : አህጉር ahgur 'países'
  • መጽሕፍ mäs'haf 'libro' : መጻሕፍት mäs'ahïf-t 'libros'

Reduplicación mais plural externo

Algúns nomes tamén poden formar o seu plural empregando o plural externo xunto a un sistema de reduplicación. Véxanse os seguintes exemplos:

  • ዶሮ doro 'galiña' : ዶራርርት dorarïrt 'galiñas'
  • ሹም šum 'funcionario' : ሹማምት šumamït 'funcionarios'

Nomes compostos

Nos nomes compostos o plural márcase no segundo membro:

  • ቡና በት bunna bet 'bar' : ቡና ቤቶች bunna bet-očč 'bares'

Singular sen especificación de número

Hai casos nos que se emprega o singular sen especificación de número. Neles o nome e o verbo están en singular pero o seu significado pode ser tanto singular como plural. Exemplos:

ልጁ መጽሐፍ ወሰደ
lïj-u mäs'haf wässädä
o rapaz libro colleu
'o rapaz colleu un libro' ou 'o rapaz colleu uns libros'


Grupo de Tipoloxía Lingüística (Universidade de Vigo) Última modificación da páxina January 15, 2013, at 12:18 AM