Os verbos en amhárico

A morfoloxía verbal é un dos aspectos máis complexos da gramática amhárica (e, en xeral, das linguas semíticas).

Na conxugación verbal, unicamente permanecen constantes as consoantes do radical (típicamente, tres consoantes). A presenza e posición das vogais varían dunhas formas a outras, dependendo tamén do tipo de verbo.

Atendendo a súa conxugación existen tres tipos básicos de verbos. Na taboa seguinte vemos como cambia o forma do verbo en cada tempo (cítase a 3ª persoa singular masculino se hai variación de persoa; para referirmonos a todo o verbo utilizaremos o perfecto ou o infinitivo).

Tipo A Tipo B Tipo C
Perfecto: ሰበረ säbbär'rompeu' ፈለገ fälläg'dividiu' [+ማረከ +]marräk 'apresou'
Imperfecto: ይሰብር yï-säbr 'rompe' ይፈልግ yï-fällïg ይማርክ yï-marrïk
Iusivo: ይስበር yï-sbär 'que rompa' ይፈልግ yï-fällïg ይማርክ yï-mark
Imperativo: ስበር sïbär 'rompe!' ፈልግ fallïg ማርክ mark
Xerundio: ሰብሮ säbr-o ' ''rompendo' ፈልጎ fällïg-o ማርኮ mark-o
Participio: ሰባሪ säbar-i 'roto' ፈላጊ fällag-i ማራኪ marak-i
Infinitivo: ስበር ma-sbär 'romper' ፈለግ mä-fälläg 'dividir' መማረክ mä-maräk 'apresar'

Os morfemas de persoa, número e xénero engádense a eses radicais: sufixos no caso do Perfecto e do Xerundio, e prefixos para o Imperfecto e o Iusivo:

Perfecto Imperfecto Iusivo Xerundio
1sg -ku, -hu ï- lï- -e
2sg.msc -k , -h tï- -äh
2sg.fem -sh tï-… -i -äsh
3sg.msc yï- yï- -o
3sg.fem čč tï- tï- -a
1pl. -(ï)n ïn(nï)- ïn(nï)- -än
2pl -äččhu tï-…-u -aččhu
3pl -u yï-…-u yï-…-u -äw

Exemplos:

  • ሰበርክ säbbar-k [Perf-2sg.msc] 'rompiches'
  • ትፈልግ tï-fallïg [3sg.fem-Imperf] 'divide (ela)'
  • እንማርክ ïnnï-mark [1pl-iusivo] 'apresemos'

Ao resultado aínda se lle poden engadir outros formas prefixadas ou sufixadas:

  • O imperfecto 'composto' e o xerundio 'composto' fórmanse sufixando o verbo አለ alla 'ser':
    Ex: ትሰብራለች tï-säbr-all-äčč [3sg.fem-imperf-alla-3sg.fem] 'rompe (ela)'
  • A negación fórmase co prefixo አል al- (no perfecto) ou አ a- (no imperfecto) e co sufixo ም -m.
    Ex: አልሰበሩም al-säbbär-u-m [neg-perf-3pl-neg] 'non romperon'
  • Os verbos transitivos poden engadir un sufixo persoal obxecto, despois das terminacións do suxeito (e antes do auxiliar አለ).
    Ex: ስበረው säbbär-ä-w [perf-3sg.msc-Obx.3sg.msc] 'rompeuno'
  • As construcións relativas fórmanse prefixando o verbo ይ yä- (perfecto) ou ይም yämm- / እም ïmm- (imperfecto).
    Ex: የሰበረ yä-säbbär-ä [Rel-perf-3sg.msc] '(o) que rompeu'
  • Outras construcións subordinadas levan no verbo prefixos (equivalentes ás nosas conxuncións) como sï- 'mentres', / /bï- 'se, cando', lï- 'para', እንድ ïndï- 'mentres, como, para', እስክ ïskï- 'para', etc.
    Ex: በሰበረ bä-säbbär-ä [cando-perf-3sg.msc] 'cando rompeu'

Páxinas relacionadas


Grupo de Tipoloxía Lingüística (Universidade de Vigo) Última modificación da páxina March 12, 2009, at 10:40 AM