Artigos
- Os artigos definidos non existen. No seu lugar utilízase o adxectivo demostrativo "pe".
Por influencia do español o uso dos artigos "la" e "lo" estase a estender:
- Os artigos indefinidos tampouco existen. O adxectivo numeral "petei" encárgase desta función.
Demostrativos
Os demostrativos van diante do nome e poden ser de dúas clases:
- Demostrativos de presenza: indican que o obxecto está á vista.
ko: este, esta; pe: ese, esa; amo: aquel, aquela; â: estos, estas. ko’â: estes, estas; umi: eses, esas, aqueles, aquelas.
- Demostrativos de ausencia: sinalan obxectos que non están á vista.
ku: ese, esa; upe: ese, esa; aipo: aquel, aquela; ako: aquel, aquela. umi: para todo o plural
Os demostrativos pódense pronominalizar engadindo o sufixo va:
Posesivos
A posesión pode expresarse con posesivos ou sintacticamente, por medio da xustaposición (véxase "Modificadores").
Os posesivos, igual que os demostrativos, van diante dos substantivos.
Un posuidor
1ª persoa: Che
2ª persoa: Nde, ne
Varios posuidores
1ª persoa incluínte: Ñande, ñane
2ª persoa excluínte: Ore
3ª persoa: Pende, pene
Na terceira persoa do Guaraní non existen formas independentes de posesion. Exprésase mediante a prefixación dos morfemas i, ij, hi’, h, iñ dependendo do contexto fónico. Ademais, engádese o sufixo kuera (oral)/nguéra (nasal). Igual que os demostrativos, os posesivos pódense pronominalizar co sufixo mba’e.
Numerais
Nun principio o sistema numérico do guaraní constaba tan só de catro números (sistema cuaternario):
- Peteĩ "un"
- Mokõi "dous"
- Mbohapy "tres"
- Irundy "catro"
Recentemente o doutor Decoud Larrosa inventou o sistema numeral vixente na actualidade. A incorporación principal foi a inclusión do número cinco: po "man".
- Os número do 6 ao 10 fórmanse por composición:
- A serie dos número do 11 ao 15 constrúese dun xeito similiar, pero substituíndo o número cinco (po) polo dez (pa):
- Os números do 16 ao 19 fórmanse igual que os anteriores, pero partindo do número quince (papo):
- O número 20 obtense mediante a fórmula "dous dez" = mokõi + pa = mokõipa
- A serie do 21 ao 30 fórmase por xustaposición do número vinte (mokõipa) e as unidades do 1 ao 9:
- As restantes decenas (ata 100) constrúense igual que esta última serie
- O número 100 identifícase coa palabra sa.
- As centenas tamén se forman da mesma maneira:
- Os ordinais constrúense engadindo o sufixo tónico ha ao cardinal:
- Os distributivos engaden o sufixo ve ao cardinal:
- Os días da semana están compostos pola palabra ára "día" + os números do 1 ao 7: