Marcas de negación no verbo
En guaraní pódese negar a oración con marcas afixadas á raíz verbal.
As marcas son discontínuas: nd-/n- raíz verbal - i/-ri.
Poden apreciarse variacións nas vogais que se engaden entre a marca prefixal e a raíz. As posibilidades son as seguintes:
Persoa | Singular | Plural |
---|---|---|
1ª excluínte | nd-/n- | ndo-/no- |
1ª incluínte | Ø | nda-/na- |
2ª | nde-/ne- | nda-/na- |
3ª | nd-n- | nd-/n- |
Exemplos:
Nde-re-karu- i
NEG-2SG-comer-NEG
"Non comes"
Na-pene-kane'õ-i
NEG-2PL-estar canso-NEG
"Non estades cansos"
Negación dos modos imperativo e optativo
- Imperativo: emprégase o adverbio negativo ani anteposto ao verbo.
Exemplo:
Ani e-ju
Non 2SG-ir
"Non veñas"
- Optativo: engádese o sufixo de privación -í.
Exemplo:
T-o-mba'apo-í
OPT-3SG-traballar-NEG
"Que non traballe, ogallá non traballe"
Tempos con negación especial
- Futuro con -ta: -ta substitúese por -mo'ã e despois engádense as marcas normais de negación nd- ... -i.
Exemplo:
Nd-a-guata-mo'ã-i
NEG-1SG-camiñar-FUT-NEG
"Non vou a camiñar"
- Futuro con -ne: anteponse ao morfema -ne o segmento -mo'ãiche (futuro negativo [mo'ã] + sufixo negativo [i] + che).
Exemplo:
nd-a-guata-mo'ãiche-ne
NEG-1SG-camiñar-NEG-FUT
"Probablemente non camiñarei, non camiñaría"
Negación oracional
En guaraní existen dúas formas de expresar a negación a nivel oracional:
- Afixos unidos ao verbo [Marcas de negación no verbo]
- Adverbios de negación: ne'ĩra. Neste caso o adverbio marca negativamente toda a oración, polo tanto substitúe tódalas marcas negativas.
Exemplo:
ne'ĩra o-u
ADV.NEG 3SG-vir
"Non vén aínda"
Categoría: Negación