Voz en indonesio
No indonesio existen dúas voces para expresar as diferenzas de diáteses. Esas voces son a activa e a pasiva. Na voz pasiva distínguense varios tipos de diátese, como poderemos observar embaixo.
1. Para formar a voz activa,
O suxeito expresa a persoa ou cousa da que se quere falar seguido dun verbo en forma activa. En indonesio os verbos transitivos activos son acompañados do prefixo men-:
Mereka | sudah | menjemput | Tomo. |
PRON | AUX | V | N |
Eles | haber | atopar | Tomo |
= "Eles atopáronse a Tomo" |
Kepala | kantor | menyerati | kami | tugas | itu. |
N | N | V | PRON | N | DEM |
Xefe | oficina | entregou | nos | tarefa | esta |
= "O xefe da oficina entregounos esta tarefa." |
2. Para formar a pasiva,
céntrase a atención no participante obxecto da activa e transfórmase en suxeito seguido dunha forma verbal en pasiva (e o suxeito da activa pasa a paciente da pasiva). Esa forma verbal vai precedida polo prefixo di- (marca de pasiva):
Tomo | sudah | dijemput | oleh | mereka. |
N | AUX | PAS+V | PREP | PRON |
Tomo | foi | atopado | por | eles |
= "Tomo foi atopado por eles." |
Kami | diserati | kepala | kantor | tugas | itu. |
PRON | PAS+V | N | N | N | DEM |
Nos | foi entregada | director | oficina | tarefa | esta |
= "Foinos entregada polo director de oficina esta tarefa." |
- A pasiva en indonesio ten dúas formas de expresión. A escolla dunha das dúas formas vén determinada polo actante:
- A Pasiva 1
Neste tipo de pasiva temos o actante en terceira persoa (pronomes dia ou mereka, ou un substantivo).
Tamén se usa esta pasiva se ningún actor é expresado. O axente singular en terceira persoa pode ser expresado por pronome dia ou o enclítico -nya. Poden ser precedidos, opcionalmente, por oleh (por):
Saya dijemputnya./ Olehnya. //// Saya dijemput dia./ Oleh dia. |
lit. Fun encontrado por el |
A preposición Oleh é sempre opcional excepto cando o axente non segue inmediatamente ó verbo.
A correspondente pasiva 1 dunha clásula activa é a seguinte:
Suxeito (actor) | + meN-verb | + Obxecto (paciente) |
Dia | menjemput | saya. |
PRON | V | PRON |
El | encontrou | me |
= "El encontroume." |
Suxeito (paciente) | + di-verb | + (oleh) | + Axente (actor) |
Saya | dijemput | oleh | dia. |
PRON | PAS+V | PREP | PRON |
Eu | fun encontrado | por | el |
= "Eu fun encontrado por el." |
- B Pasiva 2
Temos un axente que é un pronome ou un substituto dun pronome. A frase axentiva vén antes do verbo, o cal non ten un prefixo. A estrutura
de tipo pasivo dous é así:
'''
Suxeito (paciente) + Axente (actor) + Verbo'''
O exemplo seguinte mostra a relación entre unha
cláusula activa e unha cláusula de tipo pasivo 2:
Suxeito (paciente) | + Axente (actor) | + Verbo |
Kami | menjemput | dia. |
PRON | V | PRON |
Nós | atopar | el |
= "Nós atopamos a el." |
Dia | kami | jemput. |
PRON | PRON | V |
Nós | el | atopar |
= "El foi encontrado por nós." |
Na lingua falada, a voz pasiva permite a omisión do suxeito e/ou do obxecto (elisións do nome ou do pronome) e benefician ó falante de dous xeitos:
1) Engade un sentido de cortesía ó preguntar.
Por exemplo, unha asistenta amable nunha tenda debe evitar o uso de pronomes:
Elipses do pronome (Suxeito e Obxecto): Bisa dibantu? // Inglés literal: Can + to be helped? // Inglés correcto: Can (I) help (you)?
2) Cando o suxeito non se sabe, non é importante ou se insinúa polo contexto.
Por exemplo, un amigo podería preguntarche cando compraches a túa propiedade, ao cal poderías responder:
Elipses do pronome (Suxeito implícito): Rumah ini dibeli lima tahun yang lalu // Inglés literal: House this + to be purchased five year(s) ago // Inglés correcto: The house was purchased five years ago.
Transitivización
A transitivización en indonesio márcase co prefixo men- (que tamén serve para distinguir activa de pasiva). Non obstante, tamén se observa un tipo de transitivización distinta co engado do sufixo -kan (repercute na orde dos participantes do predicado).
- Transitivización con -kan: Con moitos verbos, a función de -kan é identificar tanto ó obxecto como ó paciente da acción.
Tendo dous participantes no predicado, -kan marca a un obxecto como paciente e ó outro como beneficiario.
Con tódolos verbos non benefactivos -kan marca o obxecto como o paciente da acción. Con algúns verbos este participante tamén pode ser considerado como o instrumento (exemplos):
Dia | memukul | anjing | dengan | tongkat. |
PRON | V | N | PREP | N |
El | golpea | can | con | pau |
= "El golpea o can cun pau." |
Dia | memukulkan | tongkat | pada | anjing. |
PRON | V | N | PREP | N |
El | golpea | pau | en | can |
= "El utilizou o pau para golpear ao can." | | |
- Cun grupo de verbos -kan indica que o obxecto é o beneficiario, a persoa pola que o beneficio da acción é feito (-kan benefactivo).
Tódolos verbos que poden ser armados con -kan benefactivo posúen dous obxectos. O inmediatamente seguido ó verbo é o primario (que identifica ó beneficiario), e o seguinte, o secundario (que indica o paciente).
Pelayan | mengambil | segelas | + air. |
N | V | NUM+N | N |
Camareiro | foi buscar | un vaso | auga |
= "O camareiro foi buscar un vaso de auga." |
Agora coa engado de -kan:
Pelayan | mengambilkan | tamu | segelas | air. |
N | V | N | N | N |
Camareiro | foi buscar | hóspede | un vaso | auga |
= "O camareiro foi buscar o hóspede un vaso de auga." |
Dia | menjahitkan | rok. |
PRON | V | N |
Ela | coseu | saia |
= "Ela coseu unha saia." |
Dia | menjahitkan | anaknya | rok. |
PRON | V | N | N |
Ela | coseu | seu neno | saia |
= "Ela coseu o seu neno unha saia." |
- Causativo: Se a base é un adxectivo o obxecto é modificado para ter a característica especificada pola base. Se a base é un adxectivo o obxecto é causado para ter
a calidade ou característico especificado pola base. Así membersihkan significa 'obxecto de causa para ser limpo'
Kamar | ini | sudah | bersih. |
N | DEM | COP | ADX |
Cuarto | este | está | limpo |
= "Este cuarto está limpo." |
Siti | sudah | membersihkan | kamar | ini. |
N | AUX | V | N | DEM |
Siti | | limpou | cuarto | este |
= "Siti limpou este cuarto." |
O sufixo -i ten dúas funcións importantes: para indicar que o obxecto é a localización da acción, e para indicar acción
repetida. Cando o sufixo -i aparece cun final de base en 'i' os sons fusionan a un: beri + -i > beri
- (aplicativo) locativo a función máis común de -i é para indicar que o obxecto é o sitio onde a acción ocorre ou a persoa ou sitio ao cal a acción é dirixida.
Outros verbos con bases de substantivo e sufixo -i con esta función inclúe:
mengilhami (inspirar)// mewawancarai (entrevistar) |
melukai (ferir)// menangani (emprender) |
meracuni (envelenar)// mengampuni (esquecer) |
mengakhiri (finalizar) |
Estruturas topicalizadas/tematizadas.
Unha estrutura topicalizada contén unha compoñente nuclear extra, o tema ou tópico. A topicalización úsase para destacar unha frase nominal particular. Esta frase tírase da cláusula principal e sitúase antes dela, marcando o tópico/tema, quedando o resto da cláusula como comentario do tema. O tema tómase a partir da marca -nya.
Hai dous tipos de topicalización:
- Topicalización do posuídor
Esta construción que consiste nunha cláusula cuxa frase
nominal (suxeito) contén un posuidor. O posuidor é colocado
antes da cláusula, e o tema márcase con -nya.
Nama | sopir | itu | Pak | Ali. |
N | N | DEM | ? | N |
Nome | condutor | aquel | ? | Alí |
= "O nome daquel condutor é Ali." |
Sopir | itu | namanya | Pak | Ali. |
N | DEM | N | ? | N |
Condutor | aquel | nome | ? | Alí |
= "Respecto daquel condutor, o seu nome é Ali." |
O posuidor, sopir itu (aquel condutor), devén o tema (marcado por -nya).
En plural o tema mantén a mesma marca:
Mereka | adiknya | dipanggil | polisi. |
PRON | N | PAS+V | N |
Eles | irmán | foi chamado | policía |
= "(En canto a eles) o seu irmán foi chamado pola policía." |
- Topicalización/tematización do obxecto
Estas estruturas derivan de cláusulas transitivas activas. O obxecto da cláusula vai á fronte como tema, mentres o seu sitio após o verbo é tomado por -nya. A primeira cláusula de embaixo é unha construción activa básica e o segundo é a topicalización do obxecto na cláusula derivada:
Saya | belum | menerima | surat | itu. |
N | ADV | V | N | DEM |
Eu | aínda non | recibín | carta | esa |
= "Non recibín esa carta aínda." |
Surat | itu, | saya | belum | menerimanya. |
N | DEM | PRON | ADV | V |
Carta | aquela | eu | aínda non | recibín |
= "Respecto daquela carta, aínda non a recibín." |