Coordinación

A coordinación en wolof exprésase a través de conxuncións. A coordinación nominal é distinta da coordinación entre oracións e emprega distintas marcas.
Para a coordinación nominal emprégase a conxunción ak:

Suso Vilas ak ay gan - am
Suso Vilas e PL invitado POS3Sg
"Suso Vilas e os seus invitados"


Mentres que para coordinar cláusulas emprégase a conxunción te:

Samay xarit dañu bëgg xaalis te bëgg - uñu liggéy
POSPl 1Sg amigo AUX DA3Pl querer diñeiro e querer AUX-u3PL traballar
"(Os) nosos amigos queren diñeiro e non queren traballar"

Hai outras conxuncións que expresan distintos matices; son as seguintes:

- wànte / waaye: adversativo ("pero")

- walla: disxuntivo ("ou")

- kon: consecutivo ("así que")

- ndaxte (ndax): causal ("porque")

Cláusulas completivas

SE unha cláusula é complemento dun verbo a conxunción subordinante completiva en wolof é ne, que se emprega fundamentalmente con verbos de opinión:

yaakaar naa ne war naa liggéy lool
pensar AUX NA1Sg conx deber AUX NA1Sg traballar moito
"Penso que debo traballar moito"

Construcións condicionais

En wolof hai tres tempos condicionais: o condicional presente, o condicional pasado recente e o condicional remoto.

O condicional presente fórmase seguindo esta estrutura: Su ma / Bu ma + verbo rematado en consonante + ee

su ma / bu ma + verbo + ee 1sg "se eu / cando eu"
soo/ boo + verbo + ee 2sg "se ti / cando ti"
su / bu + verbo + ee 3sg "se el / cando el"
su nu / bu nu + verbo + ee 1pl "se nós / cando nós"
soo leen / boo leen + verbp + ee 2pl "se vos / cando vos"
su ñu / bu ñu + verbo + ee 3pl "se eles / cando eles"

O condicional ten dúas interpretación semánticas posibles: como temporal ("cando") e como hipótetico ("se").

En canto ós verbos rematados en vogal, prodúcese unha asimilación entre esta vogal e o sufixo condicional -ee:

VOGAL FINAL ASIMILACIÓN
- i/e ee
- a aa
- o/u oo

Un exemplo de condicional presente sería o seguinte:

bu ma lekk - ee yápp, dinaa suur
COND comer COND carne aux DI 1Sg saciado
"se como carne, estarei saciado"

Dentro do condicional pasado, o wolof distingue entre un pasado recente e un pasado remoto. De manera similar ás vogais -a e -i dos clasificadores, as partículas bi ma marcan o pasado recente e ba ma o pasado remoto. A estrutura é: bi ma / ba ma + verbo + ee

bi ma dem - ee Senegal, gis naa Falu
COND REC ir COND Senegal ver AUX NA 1Sg Falu
"Cando eu fun a Senegal, vin a Falu (hai pouco tempo)"
ba ma dem - ee Senegal, gis naa Falu
COND REM ir COND Senegal ver AUX NA 1Sg Falu
"Cando fun a Senegal, vin a Falu (hai tempo)"


Grupo de Tipoloxía Lingüística: wolof (Universidade de Vigo)
Última modificación da páxina 27 November 2009 ás 10h13, por JMGM