Interrogación total
A interrogación total (a que espera unha resposta si ou non) indícase no wolof pola entonación e opcionalmente polas partículas interrogativas mbaa...? (coa que o falante desexa unha resposta positiva), xanaa? (o falante cre que a resposta vai ser positiva) e ndax...? (que non prexulga a orientación da resposta). Para a resposta temos waaw "si" e déedéet "non"
| Ndax
| dégg
| na
| wolof?
|
| INT
| entender
| NA.3sg(=el)
| wolof
|
| ¿entende wolof?(¿si ou non?)
|
| Danga
| jeex .
| Xanaa
| danga
| feebar ?
|
|
| AuxD.2SG(=ti)
| adelgazar
| INT
| AuxD.2SG(=ti)
| enfermo
|
|
| "Estás máis delgado. ¿Estiveches enfermo? (--> iso é o que me parece a min)
|
| Waaw,
| dama
| feebaroon
|
| Si,
| AuxD.1sg(=eu)
| enfermo-PAS
|
| "Si, estiven enfermo"
|
| Mbaa
| yaa ngi
| tane ?
|
| INT
| 2SG(=ti) AuxNGI
| mellor
|
| "¿Estás mellor? (--> é o que desexo)"
|
| Maa ngi
| sant
| Yàlla
|
| 1SG(=eu) AuxNGI
| agradecer
| Deus
|
| "(Si,) dou grazas a Deus"
|
Interrogación parcial
A interrogación parcial (as preguntas sobre un elemento particular) van introducidas por pronomes ou adverbios interrogativos.
Os pronomes interrogativos están formados por consoante de [[clase] + -an ou -u. Con carácter xeral, úsanse kan para preguntar por unha persoa (no plural, ñan), lan para preguntar por unha cousa ou unha cualidade, e fan para preguntar por un lugar:
| - Kii, kan la?
| "este, quen é?"
|
| - Lii, lan la?
| "isto, qué é?"
|
| - Kii, lan la?
| "este (home), qué é?"
|
| - Fii, fan la? - Fii Senegaal la
| "este sitio, cal é? Isto é Senegal"
|
| - Ñii
| ñan
| la-ñu?
| - Ñii
| sama-y
| xarit
| la-ñu
|
| - Estes
| quen-PL
| LA-3PL(=eles)
| - Estes
| meu-PL
| amigo
| LA-3PL(=eles)
|
| - "Quen son estes?" - "Estes son meus amigos"
|
Existen, ademáis, outros adverbios interrogativos:
nan / naka / na
| "cómo"
|
kañ
| "cando"
|
ñaata
| "canto"
|
ana
| "onde"
|
Exemplos:
| Ana
| sa-y
| xarit ?
|
| Onde
| teu-PL
| amigo
|
| "onde están os teus amigos?"
|
| Kañ
| nga
| ñow ?
|
| Cando
| 2SG(=ti)
| vir
|
| "cando viñeches?"
|
| Ñaata
| la-y
| jar ?
|
| canto
| 3SG-IMP
| costar
|
| "canto custa?"
|
| Ñaata
| la
|
|
| canto
| 3SG
|
|
| "canto é?"
|
Os determinantes interrogativos fórmanse coa consoante de clase nominal máis -an e poden colocarse indistintamente antes ou despois do nome
| xale ban ? / ban xale ?
| "qué neno?"
|
|
| garab gan ? / gan garab ?
| "qué árbore?"
|
|