En wolof o número e persoa do suxeito exprésanse principalmente por medio dos auxiliares ou 'conxugacións'.
Para referirse as persoas do discurso (falante, oínte, outros) existen tamén pronomes pronomes persoais enfáticos, clíticos obxecto e determinantes posesivos.
Pronomes persoais
Existen pronomes persoais independentes e pronomes persoais obxecto.
Pronomes persoais independentes
1sg | man | eu |
2sg | yow | ti |
3sg | moom | el |
1pl | ñun | nós |
2pl | yeen | vós |
3pl | ñoom | eles |
Úsanse só con carácter enfático ou contrastivo. Por exemplo:
Man, | Ndakar | laa | joge | |
Eu | Dakar | AuxL.1SG(eu) | vir | |
"Eu veño de Dakar" |
Pronomes persoais obxecto
1sg | ma | me |
2sg | la | te, che |
3sg | ko | o, a, lle |
1pl | ñu | nos |
2pl | leen | vos |
3pl | leen | os, as, lles |
Colócanse normalmente tras o auxiliar (despois do verbo no imperativo que non leva auxiliar). Exemplos:
Ubbi | ko! | |
abrir | 3SG.OBX(=a) | |
ábrea! |
jángal | na | ñu | wolof | |
ensinar | AuxN.3SG(=el) | 1PL.OBX(=nos) | wolof | |
"Ensinounos wolof" |
Se o pronome obxecto vai entre o auxiliar e o verbo, toma o morfema de aspecto imperfectivo -y:
yeena | ngi | ko-y | jáng | |
2PL(=vós) | PRESTT | 3SG.OBX(=o)-IMPERF | estudar | |
"Estádelo estudando" |
Posesivos
sg | pl | |
1sg | sama/suma | samay/sumay |
2sg | sa | say |
3sg | ...-am | ay ...-am |
1pl | suñu | suñuy |
2pl | seen | seeni |
3pl | seen | seeni |
Exemplos:
Sa kër "a túa casa"
Samay doom "os meus fillos"
yaayam "o seu pai"