⚠ (:searchbox:)

Interrogacion

Partículas interrogativas

Estas partículas introducen cláusulas interrogativas para cuestionar algún dos constituíntes, sempre van ao inicio da cláusula.

PARTÍCULAS INTERROGATIVAS
¿Jachin/jachinaq?	Quen?
¿Jas?	Que?
¿Jawi chi’?	Onde?
¿Jampa’?	Cando?
¿Janipa’?	Canto?
¿La...?	Será, acaso?
¿Jas che?	Por que?

Exemplos:

¿Jachin	x-e-b’ an-ow-ik?
quen	COMPL-3p.ABS-facer-ANTIP-INTR
=Quenes o fixeron?

¿Jawi	k’o	wi	r-achoch	ri	ali?
Onde	está	LOC	3s.ERG-casa	DEM	rapaza
=Onde está a casa da rapaza?

¿Jampa’	k-pe	ri	kun-an-el?
Cando	INC-3s.ABS-vir	DEM	curar-ANTIP-s
=Cando vén o médico?

Interrogación de resposta sí e non

Para este tipo de interrogación emprégase a partícula interrogativa la, coas oracións que presentan unha estructura similar á de enfoque. Para responder a esta interrogación utilizánse as seguintes respostas curtas:

Afirmación		Negación
je’	sí	maj/ja’i’	non
are’	é	ma are taj	non é
je’ are’	sí é	ja’i’, are taj	non, non é

Exemplos

¿La	are	ri	achi	x-∅- ul	q-uk’?
INT	ENF	DEM	home	COMPL-3s.ABS-chegar aquí	2p.ERG-PREP
=Foi aquel home quen chegou connosco?

¿La	are	ri	a	B’alam	x- ∅ -loq’ow	r-ech	ri	jun	k’oy?
INT	ENF	DEM	CLF	B’alam	COMPL-3s.ABS-comprar	3s.ERG-para	DEM	ART	mico
=¿Foi B’alam quen comprou aquel mico?

Interrogación para pedir información

Este tipo de interrogativas son as empregadas para pedir información, e para iso utilízase un pronome interrogativo específico dependendo do caso:

PRONOME INTERROGATIVO
Jachin	quen
Jas	que / como
Jawi	onde
Jas ruk’	con que
Jachin chi re	para quen
Jachin ruk’	con quen
Jas chi rij	sobre que
Jas che / Jas rumal	por que
Jas uchak	para que
Jampa'	cando
Janipa’	canto (s)