Modificadores nominais

As construccións de modificador nominal, como son as expresións de posesión, fórmanse engadindo o morfema de ergativo no núcleo do sintagma e a continuación deste o modificador nominal:

rika'ibama'taqr-ak'riaXwan
DEMdousmachoPL3s.ERG-poloDEMCLASXoan
= Os dous galos de Xoan

Adxectivos

Os adexectivos anteceden ó nominal. Pode aparecer máis dun, nese caso coordínanse nunha enumeración sen conxunción. Tamén poden aparecer unidos por unha preposición, pero dita unión representa un só concepto:

K'achiki'rikunab'alx-Ø-u-qumriak'al
amargoPREPdoceDEMmenciñaCOMPL-3s.ABS-3s.ERG-tomarDEMneno
= A menciña que tomou o neno está desaborida

Os adexectivos teñen dúas función principais: a función atributiva e a predicativa. Na primeira, o adxectivo ten a función de modificador directo do núcleo do sintagma nominal. Colócase despois dos determinantes e precedendo o nome:

riki'ch'op
DEMdocepiña
= Aquela piña doce

Na función predicativa, o adexectivo é o núcleo do predicado non verbal e vai nuha posición anterior o sintagma nominal que funciona como suxeito:

Ønimrialä
3s.ABSgrandeDEMmozo
= O mozo é grande

Polo tanto, a posición e correspondente función do adxectivo pode cambiar bastante unha cláusula:

Función atributiva

x-Ø-sachrikaqtz'ib'ab'al
COMPL-3s.ABS-perderseDEMvermellolapis
= O lapis vermello perdeuse

Función predicativa

kaqritz'ib'ab'alx-Ø-sach-ik
vermelloDEMlapisCOMPL-3s.ABS-perderse-ADX
= O lapis que se perdeu é vermello

Cláusulas relativas

Explicación e exemplos no apartado de estruturas complexas